PZL TS-11 Iskra

Twoja wyszukiwarka

PZL TS-11 Iskra – samolot szkolno-treningowy, produkowany przez WSK "PZL Mielec" (obecnie Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. w Mielcu), zaprojektowany przez zespół pod kierunkiem Tadeusza Sołtyka (stąd oznaczenie TS). Pierwsza polska konstrukcja lotnicza napędzana silnikiem odrzutowym.

* Pierwszy, nieuzbrojony prototyp z silnikiem Viper 8 o ciągu 7,80 kN (795 kG) został oblatany 5 lutego 1960 roku przez pilota doświadczalnego Instytutu Lotnictwa, inż. Andrzeja Abłamowicza. Kolejne dwa prototypy zostały oblatane w marcu i lipcu 1961. Od pierwszej maszyny różnił je silnik HO-10 o ciągu 7,84 kN (800 kG) oraz posiadane już uzbrojenie (działko kal. 23 mm).
* TS-11 Iskra bis A – wersja szkolno-treningowa produkowana od 1963 roku. Po zainstalowaniu silnika SO-1 o ciągu (980 kG) pobito na niej (piloci: Andrzej Abłamowicz i Ludwik Natkaniec) następujące rekordy:

1. lot po obwodzie zamkniętym 100 km – 2 września 1964 – 715,7 km/h
2. lot po obwodzie zamkniętym 500 km – 24 września 1964 – 730 km/h
3. lot na bazie 15/25km – 26 września 1964 – 839 km/h

* TS-11 Iskra bis B – wersja szkolno-treningowa z czterema zamkami na podwieszane uzbrojenie. Prototyp nosił oznaczenie TS-11 Iskra 100.
* TS-11 Iskra bis C – jednomiejscowy samolot rozpoznawczy z 1971. Prototyp oznaczony był jako TS-11 Iskra 200 Art. Samolot został wyposażony w 3 kamery fotograficzne AFA-39 a w miejscu tylnego fotela dodatkowy zbiornik paliwa. Wyprodukowano 5 sztuk.
* TS-11 Iskra bis D – dwumiejscowa wersja szkolno-szturmowa z 1973. Prototyp oznaczono jako TS-11 Iskra 200 SB. Zwiększono jej udźwig w porównaniu z wersją bis B. 50 maszyn tego typu dostarczono lotnictwu wojskowemu Indii, gdzie weszły do służby w 1976.
* TS-11 Iskra bis DF – dwumiejscowa wersja szkolno-rozpoznawcza z 1974.
* TS-11 Iskra R – dwumiejscowa wersja rozpoznawcza stanowiąca wersję bis DF dostosowaną dla potrzeb lotnictwa morskiego,w 1992 roku wyposażona w amerykański radar pogodowy RDS-81, którego obsługą zajmował się operator na tylnym fotelu, oraz prosty system nawigacyjny GPS.
* TS-11 Iskra BR 200 – prototyp wersji jednomiejscowej rozpoznawczo-szturmowej z 1972. Nie wszedł do produkcji.
* TS-11 Iskra Jet/TS-11 Spark – pozbawione uzbrojenia samoloty, wycofywane ze służby, dla użytku w lotnictwie cywilnym spotykane m.in. w USA i Australii
* TS-11 Iskra MR – samoloty wyposażone w zmodernizowaną awionikę odpowiadającą standardom ICAO, używane w zespole akrobacyjnym Biało-Czerwone Iskry
* TS-11F Iskra – Demonstrator modernizacji Iskry zaprezentowany na MSPO 2008 przez Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych. Wyposażony w nową awionikę oraz fotele wyrzucane Martin Baker.

W samolotach produkowanych w latach 1967-1969 montowano silniki SO-1 o ciągu 9,80 kN (1000 kG). Od 1969 montowano SO-3 o przedłużonym resursie, później zmienione na silniki SO-3W o ciągu 10,80 kN (1100 kG). We wcześniejszych modelach wymieniano silniki na nowsze. W późniejszym okresie, wobec problemów z wprowadzeniem następcy Iskry – samolotu I-22 Iryda, rozważano zastosowanie w używanych maszynach nowych silników K-15 Kaszub.

PZL TS-11 Iskra
TS-11 Iskra w barwach Biało-Czerwonych Iskier
Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	PZL
Typ	Samolot szkolno-treningowy
Załoga	2 (instruktor + uczeń)
Historia
Data oblotu	5 lutego 1960
Lata produkcji	1963 – 1987
Egzemplarze	424
Dane techniczne
Napęd	1 × silnik odrzutowy WSK SO-3
Ciąg	10,8 kN
Wymiary
Rozpiętość	10,06 m
Długość	11,15 m
Wysokość	3,50 m
Powierzchnia nośna	17,5 m²
Masa
Własna	2560 kg
Startowa	3840 kg
Osiągi
Prędkość maks.	720 km/h na wysokości 5000 m
Prędkość przelotowa	600 km/h
Prędkość minimalna	140 km/h silniki zdławione, wysunięte klapy
Prędkość wznoszenia	14,8 m/s
Pułap	11000 m
Zasięg	1250 km
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 × 23 mm działko lotnicze NS-23 lub NR-23
Użytkownicy
Polskie Siły powietrzne Indyjskie Siły Powietrzne