F-35 Lightning II

Twoja wyszukiwarka

F-35 Lightning II — (ang. błyskawica) amerykański jednomiejscowy, jednosilnikowy myśliwiec wielozadaniowy piątej generacji zbudowany przez korporację Lockheed Martin w ramach projektu Joint Strike Fighter, który miał na celu zbudowanie maszyny spełniającej wymagania wszystkich rodzajów amerykańskich sił zbrojnych. Wersja prototypowa samolotu była znana pod nazwą X-35 JSF, ale 7 lipca 2006 roku maszyna dostała nową oficjalną nazwę Lightning II. F-35 Lightning II jest zdolny do wykonywania misji bliskiego wsparcia, bombardowań, oraz typowo myśliwskich zadań walki powietrznej. Projekt samolotu jest finansowany wspólnie przez rządy Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i innych krajów zainteresowanych zakupem tej maszyny. F-35 Lightning II został zbudowany pod kierownictwem firmy Lockheed Martin, przy współpracy z BAE Systems i Northrop Grumman
Program JSF został zainicjowany w celu zbudowania maszyny zdolnej zastąpić wiele typów samolotów, co ma doprowadzić do redukcji kosztów ich produkcji i utrzymania. Docelowo mają powstać trzy wersje F-35, w których 80% elementów konstrukcyjnych będzie identycznych, a pozostałe 20% będą stanowić dedykowane systemy, przystosowujące maszynę do pełnienia określonych zadań lub działań w specyficznych warunkach.

• F-35A — samolot startujący i lądujący w sposób konwencjonalny (CTOL) przeznaczony do zastąpienia należących do amerykańskich Sił Powietrznych maszyn F-16 Fighting Falcon i A-10 Thunderbolt II. Planowane wprowadzenie maszyn do służby ma nastąpić w 2014 roku.
• F-35B — samolot krótkiego startu i pionowego lądowania STOVL mający zastąpić maszyny Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych AV-8B Harrier II i Harrier GR.7/GR.9 należące do brytyjskiego RAF-u i Royal Navy. Planowane wprowadzenie maszyn do służby w 2015 roku.
• F-35C — przeznaczony dla US Navy samolot pokładowy, który zastąpi maszyny typu F/A-18 Hornet, ale tylko wersji A/B/C/D. Planowane wprowadzenie do służby w 2015 roku.

Głównymi udziałowcami programu, którzy ponieśli większość kosztów budowy maszyny są Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. Poza tym w 2006 roku jeszcze 8 państw zdecydowało się wspólnie finansować projekt i w przyszłości prawdopodobnie zakupić nową maszynę. Łącznie budżet przedsięwzięcia ocenia się na 40 miliardów dolarów, z czego większość stanowią środki amerykańskie.
Rozróżniono trzy poziomy partnerstwa w projekcie. Partnerem pierwszego poziomu jest Wielka Brytania z wkładem ponad 2 miliardów dolarów, co stanowi około 10% kosztów przedsięwzięcia, partnerem drugiego poziomu są Włochy z wkładem 1 miliarda USD i Holandia z 800 milionami USD. Partnerami trzeciego poziomu są Turcja (175 milionów USD), Australia (144 miliony USD), Norwegia (122 miliony USD), Dania (110 milionów USD) i Kanada (100 milionów USD). Poziomy partnerstwa odnoszą się głównie do wkładu finansowego, ale również mają wpływ na transfer technologii i udział firm z tych krajów w produkcji maszyn, a także na pierwszeństwo w dostawach maszyn seryjnych po zakończeniu projektu rozwojowego. Jako dodatkowi członkowie przyłączyły się do programu także Izrael i Singapur.
Niektóre państwa partnerskie wahają się, co do ostatecznej decyzji o zakupie samolotu F-35, próbując wywrzeć w ten sposób presję na Stany Zjednoczone o zwiększenie ich wkładu w produkcję i przekazanie większej liczby nowych technologii. W przeciwnym wypadku dają do zrozumienia możliwość rezygnacji z zakupu nowej wspólnej maszyny na rzecz europejskich programów rozwojowych samolotów Eurofighter Typhoon, JAS-39 Gripen i Rafale.

Program JSF wyewoluował z prowadzonego przez DARPA innego programu budowy samolotu myśliwsko-szturmowego o własnościach krótkiego startu i pionowego lądowania STOVL Strike Fighter (SSF) przeznaczonego dla USMC. W 1992 roku USMC i USAF rozpoczęły prace nad wspólnym lekkim samolotem myśliwsko-szturmowym bazującym na projekcie SSF. Nowy wspólny program nazwany JAST (Joint Advanced Strike Technology) rozpoczęto oficjalnie 27 stycznia 1994 roku. Celem było zaprojektowanie samolotu, uzbrojenia i technologii nowoczesnych urządzeń radarowych w celu zastąpienia wielu różnych typów maszyn amerykańskich i brytyjskich jedną rodziną samolotów.
W celu opracowania nowej maszyny wybrano 16 listopada 1996 dwie firmy Lockheed Martin i Boeing. Każda z nich dostała za zadanie zaprojektowanie dwóch maszyn i zademonstrowanie konwencjonalnego startu i lądowania (CTOL), startu z lotniskowca i własności krótkiego startu i pionowego lądowania (STOVL).
Także w 1996 roku brytyjski Minister Obrony zainicjował program samolotu pokładowego przyszłości Future Carrier Borne Aircraft, który miał zastąpić Sea Harriery, oraz nowocześniejsze Harriery GR.7, jednak w styczniu 2001 wybrano wspólne rozwiązanie JSF.
26 listopada 2001 rozstrzygnięto konkurs na nową maszynę na korzyść firmy Lockheed Martin i jej X-35. Projekt Boeinga X-32 również spełnił wszystkie wymagania, ale charakteryzował się zdecydowanie gorszymi osiągami. Pierwszy F-35 w wersji dla USAF został zbudowany w Fort Worth w stanie Teksas 19 lutego 2006 roku. Po serii testów naziemnych przystąpiono do badań w locie prowadzonych w bazie Edwards w Kalifornii.

7 lipca 2006 Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych oficjalnie nadały X-35 nową nazwę Lightning II, honorując w ten sposób skonstruowany również przez Lockheeda myśliwiec dalekiego zasięgu okresu II wojny światowej P-38 i brytyjski myśliwiec z czasów zimnej wojny English Electric Lightning. Wytwórnia English Electric weszła później w skład BAC, która jest obecnie częścią BAE Systems, uczestnika programu F-35. Inne rozważane nazwy maszyny to Kestrel (pustułka), Phoenix (feniks), Piasa (legendarny ptak z wierzeń indiańskich), Black Mamba (mamba czarna) i Spitfire II. Lightning II był także mianem, którym określano znajdujący się we wczesnym stadium projektowym samolot F-22 Raptor.


Poszczególne elementy samolotu F-35 były wcześniej przetestowane przy konstruowaniu myśliwca F-22 Raptor. W porównaniu do dość śmiałej koncepcji Boeinga, F-35 wydaje się być smuklejszą jednosilnikową wersją Raptora. Dysza wylotowa Lightninga jest podobna do opracowanej dla eksperymentalnego samolotu pionowego startu i lądowania z 1976 roku, General Dynamics Model 200.
Zastosowanie technologii stealth czyni Lightninga porównywalnie niewykrywalnym myśliwcem dla radarów bliskiego zasięgu pracujących w paśmie X co F-117 Nighthawk, ale technologia ta nie chroni maszyny przed wykryciem urządzeniami radiolokacyjnymi dalekiego zasięgu pracującymi w paśmie L.
Obecnie testowane samoloty F-35 zostały wyposażone w:

• niezawodną prawie bezobsługową technologię stealth
• zintegrowaną awionikę pozwalającą na zbieranie danych o sytuacji z czujników pokładowych oraz systemów zewnętrznych (np. AWACS) w celu szybkiej identyfikacji celów i niebezpieczeństw
• niski koszt obsługi maszyny

Pilot F-35 nie posiada wskaźnika przeziernego HUD, a zamiast tego wyposażony jest w wyświetlacz nahełmowy. Poza myśliwcem JAS-39 Gripen również oferującym możliwość stosowania tego typu rozwiązań jest to jedyna współczesna maszyna bojowa bez wskaźnika HUD. Posiada również możliwość korzystania z nieprzygotowanych polowych lądowisk w terenie.

F-35A

F-35A w trakcie ceremonii inauguracji (2006)

Najmniejsza i najlżejsza wersja Lightninga przeznaczona dla USAF, gdzie ma zastąpić F-16 Fighting Falcon i A-10 Thunderbolt. Jedyna wersja wyposażona w zabudowane działko kalibru 25 mm, potężniejsze od użytkowanych do tej pory przez amerykańskie siły powietrzne od czasu wprowadzenia 20 mm działek Vulcan w samolotach F-4E Phantom.

F-35B

F-35B w trakcie lotu

Samolot krótkiego startu i pionowego lądowania STOVL, który ma zastąpić dotychczas używane Harriery stając się pierwszą seryjną maszyną naddźwiękową o zdolnościach STOVL. Piechota morska planuje zastąpienie zarówno Harrierów jak i myśliwców F/A-18 Hornet maszyną podobną do F-35A, która kosztem systemów lotu pionowego będzie posiadała większe zbiorniki paliwa. Tak jak w Harrierach uzbrojenie strzeleckie będzie przenoszone w zasobnikach podwieszanych. Jak do tej pory lot pionowy jest najbardziej niebezpieczną fazą lotu i opracowanie odpowiednich systemów bezpieczeństwa, oraz niezawodnych mechanizmów ma znaczący wpływ na prace rozwojowe nad maszyną.
Zamiast rozwiązań używanych w Harrierze polegających na zastosowaniu obrotowych dysz silnika głównego i dodatkowych dysz manewrowych w F-35B zastosowano nowatorską opatentowaną przez Lockheed Martin i rozwijaną przez Rolls-Royce technologię napędzanego wałem wentylatora. Rozwiązanie to polega na zamontowaniu w środkowej części kadłuba poziomo położonego dwuwirnikowego przeciwbieżnego wentylatora napędzanego poprzez sprzęgło i przekładnię z silnika głównego maszyny. Wentylator odpowiedzialny jest za ruch pionowy maszyny, natomiast odprowadzenie spalin z dyszy głównej, poprzez specjalne obejścia, do sterowanych dysz na skrzydłach i bokach kadłuba powoduje obracanie się samolotu. W rezultacie silnik F-35B napędza dwie turbiny, nośną i napędową, spełniające te same zadania, co duża turbina Harriera, ale umożliwiając również lot z prędkościami naddźwiękowymi.
Zbudowano dwie maszyny prototypowe do testów w locie: X-35A, która później została przebudowana do wersji X-35B, oraz wyposażonej w większe skrzydła X-35C.

F-35C

Wersja F-35C dla marynarki wojennej, która ma być następcą wielozadaniowego F/A-18 Hornet wersji A, B, C i D, który zastąpił poddźwiękowe samoloty szturmowe dalekiego zasięgu A-6 Intruder i A-7 Corsair. Maszyna może również służyć jako trudno wykrywalna wersja nowego F/A-18E/F Super Hornet. X-35C posiada większe od innych wersji składane skrzydła i większe stateczniki poziome dla lepszego sterowania przy niskich prędkościach. Maszyna wyposażona jest również we wzmocnione podwozie do lądowania na lotniskowcu. Większa rozpiętość skrzydeł zapewnia większy udźwig uzbrojenia i dłuższy zasięg, dwa razy większy niż samolotu F-18C Hornet bez zbiorników dodatkowych i porównywalny do dużo cięższego Super Horneta. US Navy planuje zakup 480 samolotów X-35C Lightning II.

Uzbrojenie

uzbrojenie F-35

• Uzbrojenie strzeleckie stanowi działko GAU-12/U kalibru 25 mm zamontowane wewnątrz kadłuba w F-35A (z zapasem 180 sztuk amunicji) lub w zasobnikach podwieszanych w F-35B i F-35C (z zapasem 220 sztuk amunicji).
• Uzbrojenie rakietowe stanowi do 6 pocisków AIM-120 AMRAAM, AIM-9X Sidewinder lub AIM-132 ASRAAM w wewnętrznych komorach amunicyjnych, lub dwa pociski powietrze-powietrze i dwa pociski powietrze-ziemia lub bomby o masie po 910 kg w wersjach F-35A i F-35C, lub po 455 kg w wersji F-35B. Broń do niszczenia celów naziemnych mogą stanowić bomby JSOW lub GBU-39 SDB (po 4 w komorze bombowej), przeciwpancerne pociski rakietowe Brimstone, bomby kasetowe, albo przeciwradarowe pociski AGM-88 HARM. Prowadzone są również prace nad przystosowaniem europejskiego pocisku MBDA Meteor do przenoszenia w komorze uzbrojenia.
• Za cenę utraty zdolności stealth można podwieszać uzbrojenie do czterech węzłów podskrzydłowych i dwóch na końcach płatów.

Broń energetyczna

Rozważa się możliwość zainstalowania broni energetycznej na pokładach samolotów F-35 Lightning, które nie posiadają wentylatora do pionowego lądowania. Przestrzeń zajmowana przez układy wentylatora to 2,8 m³, a nadmiar mocy silnika głównego pozbawionego dodatkowego obciążenia to ponad 20 MW mocy (27192 KM), która może być zamieniona na elektryczną. Obecnie są prowadzone projekty nad laserami bojowymi opartymi o ośrodek czynny w postaci ciała stałego, oraz wysokoenergetycznymi generatorami wiązki mikrofal.

Produkcja

3 czerwca 2003 roku, Departament Obrony podpisał z korporacją Lockheed Martin umowę na produkcję 17 samolotów w wersji A, w tym 14 dla United States Air Force, dwóch dla Wielkiej Brytanii oraz jednego dla Holandii. Kontrakt opiewa na produkcję początkową LRIP (Low Rate Initial Production), o wartości 2,1 mld dolarów, co wskazuje na cenę jednostkową samolotu ok. 123 mln dolarów. Umowa jest trzecią umową LRIP związaną z F-35 - na podstawie dwóch pierwszych tego typu umów, Lockheed Martin zobowiązał się do produkcji odpowiednio 6 i 8 maszyn, z których pierwsze dostarczone mają zostać jednostkom bojowym USAF na początku roku 2010.